Als de Duivel – of veel erger nog: de Duivelin – ermee gemoeid is…
Paolo BOI versus “La Diabola”
In schaken duiken regelmatig behoorlijk spannende legenden op. De meesten worden dan ook als “vertelselkens” voor kinderen beschouwd, maar sommige legenden houden het vaak wat langer vol. Een duivelse legende, zoals er in het schaken toch behoorlijk wat zijn opgedoken, handelt over Paolo Boi, een geniale Italiaanse schaker (1528-1598). Hij werd geboren in Syracuse en was één van de beste spelers van de zestiende eeuw. Als jongeman versloeg hij ooit (in 1549) Paus Paulus III in een schaakmatch. De paus was zodanig onder de indruk van de capaciteiten van zijn jonge tegenstrever dat hij (de paus) hem (Boi) tot kardinaal wilde benoemen, maar Boi bleef liever wat hij was: een beroemd schaker, en geen pauselijk klusjesman. Derhalve sloeg hij het “hemelse” aanbod af.
Vele jaren en omzwervingen later (1574) was Boi aan het Spaanse hof van Filips II beland, waar hij de twee beste Spaanse spelers – Ruy Lopez en Ceron – netjes versloeg. De koning beloofde hem daarvoor rijkelijk te belonen met onder andere een officiële instelling op zijn geboortegrond Sicilië. Maar toen Boi zich op weg gaf naar zijn nieuwe eigendom sloeg het noodlot toe. Onderweg “ontmoette” Boi onverwachts een bende Algerijnse piraten, werd gevangen genomen en doorverkocht aan een Turkse handelaar. Om het geld verdiende Boi voor zijn nieuwe meester een fortuin, kon een stuk voor zichzelf winnen en zijn vrijheid afkopen. Boi stierf in Napels in 1598 onder verdachte omstandigheden: hij zou vergiftigd zijn geworden door jaloerse rivalen… Er zijn enorme spektakelfilms gedraaid met minder ondermaatse scripts dan het levensverhaal van deze schaakspeler uit Syracuse… Paolo Boi – één van de grootste en meest bejubelde schakers van zijn tijd!
Op een dag – gaat het verhaal verder! – ontmoette Boi aan de poorten van het kleine stadje Calabria een jonge vrouw van buitengewone s
choonheid. Haar mysterieuze en indringende ogen toonden meestal koortsachtige opwinding. De eerste ontmoeting werd en tweede, nadien een derde en nog een. Het werd een mooie vriendschap tussen twee jonge mensen, die waarschijnlijk in grote liefde oversloeg.
Het meisje vertelde Boi dat ze dolgraag schaak speelde. Boi was blij verrast, vooral toen snel bleek dat ze inderdaad meer dan behoorlijk met het spel uit de voeten kon. Boi moest opletten, zich stevig verdedigen en uiteindelijk alles geven wat hij in zich had… De strijd werd lastiger en moeilijker, maar tenslotte wist Boi de overhand te halen. Op een gegeven ogenblik kondigde hij mat aan in twee zetten en speelde de eerste ervan. Het mooie meisje keek met felle ogen en lachte plots nogal venijnig… “Nee, Paolo, lieve jongen”! Je kan niet winnen, want zie!” En op het bord zag Boi met eigen ogen hoe zijn witte dame oplichtte en veranderde in een zwarte! Overmeesterd door angst sprong hij op en riep “O, Santa Maria!” En toen zag hij dat hij tóch mat in twee had kunnen geven, zelfs als zijn dame als zet van zwart van kleur zou veranderen. Ook het meisje zag het, lachte een grimmige, maar erg duivelse lach en verdween als bij toverslag. Toen besefte Boi dat hij een partijtje schaak had gespeeld tegen de duivel of in dit geval een duivelin! Hij grifte de eindstand scherp in zijn geheugen. Die zag er zo uit:
Paolo Boi vs. “La Diavola”
(Calabria 1548) – Tweezet: ivan (20.1.04)
9+8 2#
Mat in één zet zou kunnen in een “normaal” probleem. Maar na 1…Pe6+ verandert de witte dame plots in een zwarte en ligt pion c4 ongedekt. Dan kan 1…Kxc4 en verder geen mat!
De opdracht voor Boi is dus iets moeilijker: hij moet een andere zet spelen, vervolgens verandert zijn dame van kleur, maar daarna geeft hij alsnog mat in 1! Meteen stoppen met lezen nu als u de oplossing zelf wilt verzinnen, en anders rustig verder gaan…
De sleutel is nu 1.Dxb6 en er dreigt 2.Pe6#. Als de wD als bij toverslag een zwarte wordt komt ook de wKf6 onder vuur te liggen. Geen nood, want als wit schaak staat is wit aan zet (!) en was de zwarte zet het cameleon-gebeuren! Nu gaat zwart toch mat door 2.Pe6! Want de zD is gepend en c4 komt onder dekking van de wLa2. O ja, nog even dit! Elk schaakprobleem wordt liefst van een inhoudelijke thema-naam voorzien. In dit geval werd gedacht aan het “Boi & Girl”-thema…
Ignaas Vandemeulebroucke, Juni 2018